Ulisse Aldrovandi
Ornithologiae tomus alter - 1600
Liber
Decimusquartus
qui
est 
de Pulveratricibus Domesticis
Book
14th
concerning
domestic
dust bathing fowls
transcribed by Fernando Civardi - translated by Elio Corti - reviewed by Roberto Ricciardi
The navigator's option display -> character -> medium is recommended
| DE
        GALLO GALLINACEO | CHAPTER ITHE COCK AND THE HEN | 
| Claras, ni fallimur, easque
        satis efficaces rationes in primordio huiusce operis adduximus, cur a
        Pavone potius, quam a Gallinaceo genere exorsi fuerimus, tametsi hoc in
        omni avium familia, quae ad mensae usum requiruntur, apud omnes ferme
        authores, quotquot hactenus scripserunt, primas obtinere videatur.
        Placuit autem, ut id obiter dicamus, Plinium hac in re, tanquam ducem,
        authoremque sectari. Hic enim subinde a Pavonibus ad Gallinaceos
        sermonem convertit, dum ait: Proxime
        gloriam sentiunt, et hi nostri vigiles nocturni, quos excitandis in
        opera mortalibus, rumpendoque somno natura genuit: {novit} <norunt>[1] sidera etc. Haud me fugit interim, non defutura cuipiam sua
        argumenta, quibus Gallinaceum hocce genus in multis, praecedentibus
        avibus praeferat. Veruntamen cum hae volucres prorsus domesticae sint,
        illae vero sylvestres, quae domesticis meo iudicio sunt praestantiores,
        vel saltem ita vulgo habentur, itaque Gallinaceam hanc familiam in hunc
        librum, qui privatim de ea tantum aget, reiecimus. | At
        the beginning of this work I brought forward clear, if I am not mistaken,
        and also rather valid reasons why I started from peacock rather than
        from gallinaceous genus, although the latter, among the whole class of
        birds sought for table, seems to hold the first place among almost all
        authors who have thus far written on them. I can say incidentally that
        in this respect I have chosen to follow Pliny | 
| Plurimi sane has alites veteres fecisse, maxime Gallos,
        vel ex hoc[2]
        Ciceronis constat, qui non minus delinquere eum, dixit, qui Gallum Gallinaceum, cum non opus fuerit, occiderit, quam eum, qui
        patrem suffocaverit. Nec ab re ita scripsit Tullius, cum praecipue
        hac ave prisci Graeci, et Romani in bello uterentur, et sacris suis
        adhiberent. Non minorem laudem meretur eius animositas, splendorque et
        amor erga suos, caeteraeque eius dotes, quibus sese verum nobis egregii,
        laudabilisque patrisfamilias exemplar praebet. | Without
        any doubt it is turning out evident that ancients highly esteemed these
        birds, overall the cocks, like it turns out from this passage of Cicero | 
| Quantum vero ex hoc Gallo, eiusque coniugibus, ac liberis
        emolumenti humano generi, cum ad victum tam sanis, quam aegrotis
        suppeditandum, tum etiam ad quoscunque ferme morbos propulsandos cedat,
        id tam clarum cuivis esse arbitramur, ut demonstratione prorsus non
        egeat. Quis etenim tam internus, quam externus corporis affectus, qui
        non hinc sua hauriat remedia? | No
        proof is required, for to whomever it is clear, how much benefits are
        arising for mankind from the rooster and from its females as well as
        from its offspring, not only by furnishing plentifully food for both
        healthy and sick humans, but also in holding off almost any kind of
        illness. And precisely, what body's illness both internal and external
        does not obtain its remedies hence? | 
| Sed de hisce post suo loco: iam ad historiam more nostro
        accedamus: in qua tradenda illud fere in singulis rubricis observabimus:
        quae utrique sexui communia sunt, praeferemus: hinc quae mari, ultimo
        quae faeminae soli conveniunt adducemus, omnem ubique quoad licuerit,
        confusionem evitaturi. De Capo vero separatim agere visum est, cum quod
        is, etsi ex Gallo factus veluti utriusque sexum complexus, et ceu
        hermophroditus factus, medius scilicet inter Gallum, et Gallinam
        videatur, tum quia ad mensae vel sanorum, vel aegrorum usum duntaxat
        natus sit: Gallus vero, et Gallina soboli studentes genus suum natura
        duce aeternum reddant. | But
        I shall speak of this matter later in its proper place: now according to
        my usual procedure I enter into the research: and in giving its account
        I will subdivide it practically in subchapters: I will begin with those
        things which are in common with both sexes: next I will report on what
        is concerning the male, and last the female alone, endeavoring anywhere
        to avoid as far as possible any confusion. It seemed wise to me to deal
        separately with the Capon, since, although created from the rooster, it
        almost seems to include both sexes and that it turned into a
        hermaphrodite, that is, something in between the cock and the hen, and
        moreover because it is born merely for the use at the table of both
        healthy and sick humans: so that cock and hen, devoting themselves to
        the offspring, can make eternal their progeny under the leadership of
        Nature. | 
[1]
    Naturalis
    Historia X, 46: Norunt  sidera. - Proxime gloriam sentiunt et hi nostri vigiles nocturni, quos
    excitandis in opera mortalibus rumpendoque somno natura genuit. Norunt
    sidera et ternas distinguunt horas interdiu cantu. Cum sole eunt cubitum
    quartaque castrensi vigilia ad curas laboremque revocant nec solis ortum
    incautis patiuntur obrepere diemque venientem nuntiant cantu, ipsum vero
    cantum plausu laterum.
[2] Cicero, Pro Murena 61: nec minus delinquere.